Bijna elke week hoor ik het in de gesprekken die ik voer: “Ze heeft het gevecht verloren.” Of ik lees het in advertenties: “Hij heeft het niet kunnen winnen van zijn ziekte.” En elke keer voel ik een steek in mijn buik. Niet omdat mensen iets verkeerd bedoelen – absoluut niet – maar omdat het impliciet iets zegt waar ik ongemakkelijk van word. Alsof overlijden na een ernstige ziekte betekent dat je niet hard genoeg hebt gevochten, gestreden of gebeden. Alsof jouw dierbare het niet goed heeft gedaan. Alsof er te weinig inzet was. Dat doet mij pijn.
Laten we eerlijk zijn: niemand kiest voor een ernstige ziekte. Niemand vraagt om operaties of medicijnen die zwaarder zijn dan je lijf kan verdragen. Niemand kiest voor eindeloze vermoeidheid of pijn. Maar mensen ondergaan het. Ze leven ermee, dragen het, en vaak met een bewonderenswaardige kracht. Iedere dag proberen ze door te gaan, hopen ze op een sprankje hulp of licht en genieten ze van de kleine momenten.
Wat betekent het eigenlijk, ‘vechten tegen een ziekte’? Je kunt niet onderhandelen met een tumor. Je kunt geen bokswedstrijd aangaan met een genetisch foutje of een auto-immuunziekte. Je kunt wel meewerken aan behandelingen en proberen om je kracht te behouden, maar uiteindelijk heb je dat zelf niet voor het zeggen. Ziekte en dood zijn geen vijanden die je kunt verslaan. Ze zijn wel onderdeel van het leven.
Door de woorden ‘vechten’ of ‘winnen’ te gebruiken, lijkt het voor mij net of de mensen niet genoeg hun best hebben gedaan. Voor mij voelt dat oneerlijk en onterecht. Want ik zie juist mensen die zoveel veerkracht en moed laten zien, zelfs op hun allerslechtste dagen. Mensen die, ondanks alles, blijven hopen, bidden, lachen en blijven liefhebben. Dat is geen verlies. Dat is geen falen. Dat is leven, met alles wat erbij hoort.
Misschien is het tijd dat we een andere taal vinden om over doodgaan te praten. Een taal die recht doet aan de kracht van mensen, die ruimte biedt voor hun worsteling en hun waardigheid. Iemand die overlijdt aan een ziekte, heeft niet verloren. Die heeft geleefd, totdat dat niet meer ging. En dat verdient niets minder dan respect.
Deze column verscheen eerder in Zij & Zeeuws, maart 2025
