Ik had al heel veel uitvaarten mogen verzorgen toen ik weer werd gebeld om te spreken tijdens een uitvaart. Zo veel levens mocht ik al beschrijven. Maar dit werd anders.
Er was 1,5 uur aula tijd gereserveerd en dat is meestal ruim voldoende. Maar dit leven? Wat was het rijk aan mooie en dierbare momenten.
In de Tweede Wereldoorlog ging hij als oudste van het gezin op pad om eten te halen voor zijn broertjes en zusjes. Hij mocht als enige van het gezin verder leren en werd leraar op een lagere school. In de jaren vijftig liep hij zijn tijd al ver vooruit door het invoeren van klasdoorbrekend onderwijs. Hij trouwde, kreeg drie kinderen maar hij en zijn vrouw besloten later uit elkaar te gaan. De vonk was er niet meer. Ze maakten geen ruzie, er was geen wraak; altijd zetten zij hun kinderen op de eerste plaats. Een voorbeeld voor velen.
Hij wordt leraar in een klein dorp. Op zondag speelt hij orgel in de kerk. Het is wat je noemt ‘een geïsoleerd gebied’. De ouders vinden onderwijs vaak maar bijzaak. Hij leert hen na te denken over de toekomst van hun kinderen, hij organiseert avonden over opvoeding en financiën. De dorp komt tot bloei. De mensen leren er van.
Hij leert later een andere vrouw kennen. Ze is net alleen komen te staan met twee hele jonge kinderen. Maar haar kinderen worden ook zijn kinderen. Hij sluit ze in zijn hart.
Voor alle kinderen is hij een luisterend oor. Een vader die hen voorziet van raad en advies. Die niet in de boom klimt om ze eruit te halen maar ze helpt om zelf naar beneden te komen. Hij is er op alle ouderavonden, hij gaat met ze naar sportwedstrijden, hij speecht als ze gaan trouwen, hij is een geweldige opa voor zijn kleinkinderen.
Hij is de initiatiefnemer en oprichter van grote scholengemeenschappen, hij sport zelf op landelijk niveau. Tijdens zijn vakanties ziet hij hoe andere mensen leven en het leven beleven. Hij legt alles vast op video en film en bij thuiskomst maakt hij mooie compilaties. Hij is een verbinder die de neuzen van mensen weer dezelfde kant op kan krijgen. Een bestuurder in hart en nieren. Met een onweerstaanbaar charisma en doorzettingsvermogen krijgt hij dingen voor elkaar die anderen eerder niet lukten. En tenslotte vergeet hij nooit te genieten van het leven, van zijn vrouw van zijn kinderen, zijn kleinkinderen en achterkleinkinderen. Zijn familie. Wat ik heel mooi vond aan al deze verhalen: hij vertelt niet wát hij doet, hij loopt met zijn tomeloze inzet, zijn kennis en kunde niet te koop, maar hij dóet gewoon.
Dan komt de dag dat zijn familie denkt: weet hij het nu echt niet meer? Iets wat begint met het vergeten van een sleutelbos tot een moment dat je denkt: is autorijden nog wel veilig? Als hij zijn huis uitstapt en niet meer weet of hij naar links of rechts moet. Als hij geen adviezen meer kan geven, gewoon omdat hij niet meer weet wat hij moet zeggen. Als hij de juiste woorden niet meer vindt, dan komt het moment dat je als kind de ouderrol op je neemt. Dan ga je zorgen en regelen en je moeder helpen en ontzien.
Dan komen de jaren waarin je hem ziet veranderen. Je hoort hem schelden en foeteren en dat heb je nog nooit eerder gehoord. Je ziet dat hij niet meer weet hoe hij uit een kopje moet drinken, dat lopen minder gaat, dat hij niet meer weet of jij het nou bent of je zus. Dan komt de dag dat hij smeekt om dood te gaan, omdat hij zo niet meer wil leven.
En dan komt de dag dat het werkelijk gebeurt. Hij overlijdt. Er is zo veel te zeggen, maar niemand weet hoe te beginnen. Ik schuif aan de grote keukentafel en waar ik normaal een gesprek probeer te sturen, laat ik nu iedereen praten. Omdat ik voel dat dat goed is. Ik schrijf en spits mijn oren. Een paar uur lang. Ik krijg multomappen mee met krantenartikelen en foto’s. Om nog meer te lezen en nog verder in zijn leven te duiken.
Zijn bijzondere leven is voelbaar tijdens zijn afscheid. De 1,5 uur: gesproken woorden door mij, maar ook door zijn vrouw, kinderen, achterkleinkinderen, muziek en beeld. Het lijkt in een zucht voorbij te gaan.
Een week na het afscheid spreek ik één van de kinderen. De laatste jaren met hun vader waren zwaar. Het heeft de kinderen veel pijn gedaan dat ze hun vader zo zagen aftakelen. Ze waren door alle zorgen bijna vergeten wat voor mooie dingen hij had gedaan, welke levenslessen hij hen had geleerd.
Zijn zoon geeft me het mooiste compliment dat ik krijgen kan. ‘Wendy, door jouw gesprek, door jouw vragen, door jouw verhaal hebben wij onze vader weer teruggekregen. Dankjewel.’
Mijn dag kan niet meer stuk.
Een verkorte versie van dit blog verscheen in september 204 in Zij & Zeeuws.
